Yeni bir işe başlayan girişimcilerin, meslek mensuplarına en çok sorulan soruların başında “sizce şirket mi kurayım şahıs işletmesi mi, hangisinde daha az vergi öderim, hangisinin maliyeti en düşük ” soruları gelir. Aslında sermaye şirketi ya da şahıs işletmesi kurma sorusu geniş kapsamlı olup, başta 6183 sayılı amme alacakları kanunu, 6102 sayılı TTK kanunu, vergi kanunları ve diğer çeşitli kanunlar göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir. Sermaye şirketinin ya da şahıs işletmesinin avantajları ve dezavantajları değerlendirilirken sadece vergisel boyutu değil, hisse devri, ileride ortak alımı, saygınlık elde etme, bankalardan kredi temin etme, menfaat sahiplerine ve kamuya olan hukuki sorumluluklar da göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu yazının konusunu ise sermaye şirketleri ile şahıs işletmesinin kuruluş ve vergi maliyetleri açısından bir değerlendirilmesi oluşturmaktadır.
Vergi mükellefleri, elde ettikleri gelir üzerinden vergilendirilirler. Gerçek kişilerin vergilendirilmesi Gelir Vergisi Kanununa tabi iken tüzel kişiler Kurumlar Vergisine tabidir. Gerçek kişilerin yani şahıs işletmelerinin elde ettikleri gelirler üzerinden %15 ten başlayan ve %35 e varan oranlarda vergi alınmaktadır. Ayrıca kar dağıtımı üzerinden vergilendirme söz konusu değildir. Sermaye şirketleri yani limited ve anonim şirketler elde ettikleri gelir üzerinden %20 oranında sabit kurumlar vergisi oranına tabidir. Ayrıca dağıtılabilir kar üzerinden %15 kurum stopajına tabidir. Dağıtılacak karın yarısı da şirket ortakları tarafından menkul sermaye iradı olarak beyan edilerek artan oranlı olarak vergilendirilecektir.
Şahıs işletmesi sahipleri bağkurlu olmak zorundadır. Ödedikleri bağkur primlerini yıllık gelir vergisi beyannamesinde indirim konusu yapabilmektedirler. Sermaye şirketlerinde ise ortakların ödedikleri bağkur primleri şirket tarafından giderleştirilemez. Fakat şirket ortakları kar dağıtımından elde etmiş oldukları geliri (MSI) beyan edecekleri yıllık gelir vergisi beyannamesinde indirebileceklerdir.
Ayrı bir yazı konusu olması gereken burada kısaca bahsedilen anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeliği ile limited şirketlerde müdürlerin ve her iki sermaye şirketinde ortakların kamu borçlarına karşı sorumluluklarının bilinmesi gerekir. Mesela anonim şirketler de yönetim kurulu üyesi olmayan ortaklar ile, limited şirketlerde müdür olmayan ortaklar amme alacaklarına karşı koydukları sermaye oranında sorumludurlar. Yönetim kurulu üyeleri ve müdürler kamu borçlarına karşı tüm mal varlıkları ile sorumludurlar. Yine hisse devirlerinin kolaylı ve vergisiz devir yapılabilmesi, ileride ortak alınması, kurumsallaşma gibi unsurların bilinmesi gerekir.
Serbest meslek erbapları da şahıs işletmesi niteliğindedirler. Serbest meslek erbaplarının düzenledikleri her makbuzdan % 20 stopaj yapılmaktadır. Serbest meslek erbapları için her ne kadar tahsil esası geçerli ise de uygulamada çoğunlukla müşteri cari hesaplarına işlenmesi için tahsil etmediği ücretlere de makbuz düzenlenmektedir. Bir anlamda müşteriden %20 stopaj peşin tahsil edilmektedir. Şirket olsa idi düzenleyeceği faturada stopaj olmadığı için, faturanın tamamı borç kaydedilecektir. Serbest meslek erbapları açısından tahsilat sıkıntısı çekiliyorsa ve tahsil edemediği gelirlere serbest meslek makbuzu düzenlemek zorunda ise şirketleşmek yerine faaliyetlerine serbest meslek erbabı olarak devam etmelerinde fayda vardır. %35-40 civarında maliyetle çalışan serbest meslek erbabı yaklaşık 200.000,00 TL’ye kadar kar elde ettiğinde, yapılan stopajlar nedeniyle yılsonu gelir vergisi beyannamesinde ödenecek vergi çıkmamaktadır.
Aşağıda çeşitli gelir düzeylerinde elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine ilişkin tablo1 yer almaktadır. İşlem kolaylığı sağlaması ve konunun daha iyi anlaşılması için beyanname üzerinde indirilecek giderler ihmal edilmiştir.
| TABLO1 | Şahıs İşletmesi | Sermaye Şirketi | Şahıs/Şirket Farkı |
|||
| Gelir Vergisi Tutarı | Kurumlar Vergisi Tutarı | Kar Dağıtımı Sonrası Ödenecek MSI | Toplam Vergi | |||
| Elde Edilen Kar | ||||||
| 11.000,00 | 1.650,00 | 2.200,00 | 660,00 | 2.860,00 | 1.210,00 | |
| 60.000,00 | 13.760,00 | 12.000,00 | 4.250,00 | 16.250,00 | 2.490,00 | |
| 114.285,80 | 32.760,03 | 22.857,16 | 9.902,87 | 32.760,03 | 0,00 | |
| 150.000,00 | 45.260,00 | 30.000,00 | 13.760,00 | 43.760,00 | -1.500,00 | |
| 200.000,00 | 62.760,00 | 40.000,00 | 20.760,00 | 60.760,00 | -2.000,00 | |
| 300.000,00 | 97.760,00 | 60.000,00 | 34.760,00 | 94.760,00 | -3.000,00 | |
| 400.000,00 | 132.760,00 | 80.000,00 | 48.760,00 | 128.760,00 | -4.000,00 | |
| 500.000,00 | 167.760,00 | 100.000,00 | 62.760,00 | 162.760,00 | -5.000,00 | |
| 1.000.000,00 | 342.760,00 | 200.000,00 | 132.760,00 | 332.760,00 | -10.000,00 | |
| Tabloda 2014 yılı gelir vergisi oranları baz alınarak hesaplama yapılmıştır. | ||||||
Tabloya baktığımızda 60.000,00 TL’ye kadar gelir elde edildiğinde şahıs işletmesi daha avantajlı olmaktadır. İş hayatına yeni atılan, düşük tutarlarda fatura düzenleyecek olanlar şahıs olarak faaliyetlerini sürdürmeleri halinde ödenen vergi bakımından avantaj sağlamaktadırlar. 60.000,00 TL gelir düzeyinde şahıs işletmesinde gelir vergisi 13.760 TL iken, aynı gelir düzeyinde şirketler, kurumlar vergisi ve MSI vergileri toplamı 16.250 TL olmaktadır. 150.000,00 TL ve daha fazla gelir elde edildiğinde sermaye şirketleri daha az vergi ödemektedir. Şirketleşmeye gidilecekse 2014 vergi oranları esas alındığında 100.000,00 TL kar hacmi aşılmalıdır. Tablodan da anlaşılacağı üzere sermaye şirketleri ile şahıs şirketleri arasında ödenen toplam vergilerde büyük farklar yoktur. Yüksek kar elde eden büyük ölçekli firmalar için hangi seçimde daha az vergi öderimden ziyade kurumsallaşma, prestij sağlama, kamu borçlarına ve üçüncü kişi borçlarına karşı sorumlulukları gibi bir çok başka faktörleri göz önünde bulundurarak karar verirler.
Fakat sermaye şirketlerinin vergi avantajı sağlamak için daha fazla enstrümanı olduğu bilinmelidir. Şirket ortağına ücret ödenirse sermaye şirketleri avantajlı olmaktadır. Şirket ortağına yıllık 97.000 TL ücret ödeneceği varsayıldığında kar 97.000 TL azalacaktır ve muhtasar beyannamede 97.000 TL ücret için 23.750 TL stopaj ödenecektir. Karın 97.000 TL azalması kurumlar vergisinin (19.400 TL) ve dağıtılacak kar üzerinden ödenecek verginin azalması anlamına gelir. Şahıs ve sermaye şirketi karşılaştırmasında; diğer faktörler sabitken 100.000,00 TL nın üzerindeki her kar düzeyinde sermaye şirketinde, şirket ortağına ücret ödenirse ödenen vergilerde sermaye şirketi dikkate değer bir avantaj sağlamaktadır. Aşağıdaki tabloda şahıs işletmesi ve sermaye şirketinin elde ettiği çeşitli kar düzeylerinde ödenen vergiler yer almaktadır. Sermaye şirketi tercih edilecekse 100.000 TL kar rakamı aşıldığında önemli avantaj elde ettiği görülmektedir. Ayrıca birden fazla şirket ortağı söz konusu ise kar dağıtımında ödenen vergiler azalacaktır.
| Elde Edilen Kar | Şahıs İşletmesi | Sermaye Şirketi | Toplam Vergi | Şahıs/Şirket Farkı |
||
| Gelir Vergisi Tutarı | Kurumlar Vergisi Tutarı | Kar Dağıtımı Sonrası Ödenecek MSI | Muhtasar Vergisi (Ücret Stopajı) |
|||
| 11.000,00 | 1.650,00 | |||||
| 60.000,00 | 13.760,00 | |||||
| 100.000,00 | 27.760,00 | |||||
| 114.285,80 | 32.760,03 | |||||
| 150.000-97.000 | 45.260,00 | 10.600,00 | 3.690,00 | 23.750,00 | 38.040,00 | -7.220,00 |
| 200.000-97.000 | 62.760,00 | 20.600,00 | 8.684,00 | 23.750,00 | 53.034,00 | -9.726,00 |
| 300.000-97.000 | 97.760,00 | 40.600,00 | 21.180,00 | 23.750,00 | 85.530,00 | -12.230,00 |
| 400.000-97.000 | 132.760,00 | 60.600,00 | 35.180,00 | 23.750,00 | 119.530,00 | -13.230,00 |
| 500.000-97.000 | 167.760,00 | 80.600,00 | 49.180,00 | 23.750,00 | 153.530,00 | -14.230,00 |
| 1.000.000-97.000 | 342.760,00 | 180.600,00 | 119.180,00 | 23.750,00 | 323.530,00 | -19.230,00 |
| Tabloda 2014 yılı gelir vergisi oranları baz alınarak hesaplama yapılmıştır. | ||||||
İş sahipleri bahsedilen hususları göz önünde bulundurarak kendi durumlarına en uygun düşen yapıyı seçmelidirler.
TAMER ARSLANBULUT
SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİR